√ IMAM SYAFIE: Biodata, Riwayat Hidup, Karya

Imam Syafie – Dalam artikel ini, kita akan menyelami sejarah dan kehidupan tokoh ulama besar, Imam al-Shafi’i, dengan lengkap tetapi ringkas. Untuk mendapatkan maklumat lanjut, mari teruskan membaca perkongsian artikel ini sehingga ke akhirannya.

Pengenalan

Satu nama yang amat dikenali, Imam al-Shafi’i, merupakan penemu Mazhab al-Shafi’i yang menjadi rujukan utama dalam bidang fikah di negara kita. Jasa dan sumbangan yang besar yang beliau berikan dalam dunia Islam adalah tidak terbantahkan.

Ketokohan beliau juga diakui oleh ribuan ulama, sama ada dari zaman beliau atau selepasnya. Malah, sehingga Imam Ahmad (penemu Mazhab Hanbali) turut menyatakan bahawa beliau merupakan individu terpilih yang membawa perubahan dalam pemikiran fikah agama ini, seperti yang dicontohkan dalam sabda beliau:

Biodata Imam Syafie

Nama Imam al-Shafi’i dinisbahkan kepada keturunan beliau. Nama sebenar beliau ialah Muhammad bin Idris bin al-Abbas, bin Usman, bin Shafi’ bin as-Saib bin Ubai. Shafi’ merupakan moyang Imam al-Shafi’i dan dari sinilah panggilan Imam al-Shafi’i berasal. As-Saib bin Ubai bin Abd Yazid bin Hashim bin al-Mutalib bin Abd Manaf adalah seorang sahabat Nabi S.A.W yang memeluk Islam semasa peristiwa Perang Badar. Beliau ditawan dan kemudiannya memeluk Islam. Nasab al-Shafi’i bersempadankan dengan nasab Baginda Nabi S.A.W dalam alur Abd Manaf.

Beliau berasal dari Makkah, tetapi dilahirkan di Gaza, Palestin, pada tahun 150 Hijrah yang bersamaan dengan 767 Masihi. Ayahnya meninggal dunia ketika beliau berusia 2 tahun. Ibu beliau kemudian membawa beliau kembali ke Makkah dan tinggal bersama kabilah Huzail, kabilah yang mahir dalam sastera bahasa Arab. Karena tinggal bersama Kabilah Huzail lebih dari 15 tahun, beliau membesar sebagai seorang tokoh dalam bahasa Arab yang terkemuka di Makkah.

Riwayat Hidup

Imam Syafie tumbuh dalam lingkungan Hijaz, wilayah asal Ahli Sunah Waljamaah. Pada awalnya, beliau mengikuti ajaran Imam Malik sebelum akhirnya berhijrah ke Iraq, di mana beliau diperkenalkan kepada metode penalaran logik Islam yang dipraktikkan oleh ulama fikah Iraq. Setelah itu, Imam Syafie berpindah ke Mesir, di mana beliau memperkenalkan pemikirannya, sistem penalaran, dan ajarannya yang saat ini dikenal sebagai Mazhab Syafie. Pengajaran beliau dalam ilmu fikah dapat dibahagikan kepada tiga tahap.

Pertama, beliau berada di Makkah dan Madinah, Hijaz. Di sini, beliau diajar untuk mengutamakan Sunnah Nabi dalam ilmu fikah. Kemudian, beliau berpindah ke Iraq, di mana tahap pengajian kedua dimulai. Di Iraq, beliau mendalami metodologi penalaran dalam menetapkan hukum syariah Islam. Tahap terakhir berlangsung ketika beliau berada di Mesir, di mana Mazhab Syafie mulai berkembang.

Imam Syafie dilahirkan di Ghazzah, Palestin, dan setelah kemangkatan ayahnya, keluarganya berhijrah ke Palestin bersama-sama dengan Bani Yaman, yang merupakan keturunan dari pihak ibunya. Pada usia 10 tahun, beliau berhijrah ke Makkah. Beliau memulai pembelajaran Al-Quran pada usia 7 tahun dan menghafal serta memahami kitab al-Muwatta’ karya Imam Malik pada usia 10 tahun. Pada usia 15 tahun, beliau diberikan pengiktirafan untuk memberikan pandangan dalam bidang fikah.

Keturunan bapanya berasal dari bani Quraisy, dan garis keturunan Imam Syafie berkaitan dengan al-Mutallib, leluhur Nabi Muhammad. Bani Quraisy merupakan pendukung Nabi Muhammad setelah Pertempuran Badar. Latar belakang keturunannya memberikan martabat kepada beliau dan mungkin juga menjadi sumber inspirasi dalam mempertahankan ajaran Sunnah.

Setelah berinteraksi dengan puak Badwi, Imam Syafie kembali ke Makkah dan memulai pembelajarannya dalam syariah bersama tokoh-tokoh seperti Muslim bin Khalid al-Zanji dan Sufian bin Uyaina. Walaupun dikenal sebagai seorang yang memiliki potensi untuk menjadi hakim, beliau memilih untuk melanjutkan pendidikan dengan Imam Malik. Di Madinah, Imam Syafie berjumpa dengan Imam Malik dan belajar dari beliau, dan pada usia 22 tahun, beliau telah menjadi seorang ulama dalam bidang fikah.

Keilmuan Imam Syafie menarik perhatian seorang gubernur dari Yaman yang sedang menjalankan ibadah haji di Makkah. Pada usia 30 tahun, beliau diundang untuk menjadi qadhi di Yaman. Meskipun beliau berhasil dalam jabatannya, karirnya sebagai qadhi ini tidak berlangsung lama. Beliau terlibat dalam perselisihan lokal yang menyebabkan beliau kehilangan posisinya dan bahkan ditangkap dan dibawa ke Iraq atas tuduhan mendukung Imam Zaydiyyah Yahya ibn Abdullah yang bersaing dengan khalifah Abbasiyyah. Di hadapan khalifah Harun al-Rashid, Imam Syafie berhasil membuktikan kesetiaannya dan selamat dari hukuman mati. Setelah insiden ini, beliau semakin mendekatkan diri dengan Muhammad ibn al-Hasan al-Shaybani, seorang ulama fikah Mazhab Hanafi yang terkenal.

Imam Syafie kembali ke Baghdad dan kemudian kembali ke Mesir atas undangan Abdullah ibn Musa. Di Mesir, beliau berfokus pada pengajaran dan penulisan, dan banyak murid-murid beliau di sana. Pada usia 44 tahun, beliau terlibat dalam sebuah perdebatan dengan seorang pengikut Mazhab Maliki yang menyebabkan beliau terluka parah dan meninggal beberapa hari kemudian pada tanggal 30 Rejab 204H/820M. Beliau dimakamkan di Mesir dan makamnya diberi penghormatan oleh Sultan Ayyubiyyah Mesir, al-Malik al-Kamil.

Semua perjalanan hidup dan pengajaran Imam Syafie menjadi contoh yang berharga bagi umat Islam dalam mengembangkan ilmu, akhlak, dan keteguhan dalam menghadapi cobaan.

Sifat Peribadi

Beliau dikenali bukan hanya kerana kepakaran ilmu yang dimilikinya, tetapi juga kerana penghormatan dan sikap peribadi yang luar biasa sepanjang hayatnya.

Latar Belakang Pendidikan

Imam Syafie telah dilahirkan dengan anugerah kelicikan minda yang luar biasa sejak usia muda. Pada usia sembilan tahun, beliau telah mampu menghafal seluruh Al-Quran.

Pada usia dua belas tahun, beliau sudah berhasil menghafal kitab Al-Muwatta, karya Imam Malik, dan kemudian berkesempatan berguru langsung dengan Imam Malik sendiri.

Imam Syafie kemudiannya menekuni pengajian bahasa dan kesusastraan Arab, hingga menjadi sangat mahir dalam bidang penulisan. Masa remajanya diisi dengan mengikuti pelajaran agama di Masjidil Haram.

Beliau rela melakukan perjalanan jauh ke Makkah, Madinah, Yaman, Iraq, dan beberapa negara lain demi menuntut ilmu. Pelajarannya merangkumi ilmu hadis, ilmu fikih, dan tafsir Al-Quran.

Dengan penuh penuh kesungguhan dan tadbir, beliau mengatur waktu malamnya dengan bijak:

1/3 malam untuk beristirahat.
1/3 malam untuk menulis ilmu pengetahuan.
1/3 malam untuk beribadat.

Melalui ketekunan ini, beliau akhirnya muncul sebagai seorang imam besar yang memiliki pengetahuan yang mendalam dan memberikan sumbangan yang tak ternilai kepada umat Islam keseluruhan.

Keilmuan Imam Syafie

Pada zaman remaja, Imam al-Shafi’i telah menguasai kemahiran dalam kesusasteraan Bahasa Arab yang sangat cemerlang. Beliau dikagumi oleh banyak ulama terkemuka, termasuk tokoh dalam bidang bahasa yang terkenal, iaitu Ibnu Hisham. Ibnu Hisham sendiri mengakui bahawa tidak ada sebarang kesalahan atau celaan dalam tatabahasa yang diterapkan oleh Imam al-Shafi’i. Kepintarannya dalam bahasa Arab telah menyebabkan seorang penulis syair menasihatkannya untuk menggunakan kebijaksanaan ilmu yang beliau miliki dalam memahami ilmu usul fiqh. Melalui insiden ini, beliau menyedari keperluan untuk menuntut ilmu di Makkah.

Di Makkah, beliau belajar dari pelbagai guru, termasuk tokoh hadis seperti Sufyan bin Uyainah dan tokoh besar dalam fikah seperti Muslim bin Khalid al-Zanji. Karena kasih beliau kepada ilmu, beliau kemudiannya bergerak ke Madinah untuk belajar bersama Imam Malik (Pengasas Mazhab Maliki). Sebelum bergerak ke Madinah, beliau menghafal Kitab al-Muwatta’ karya Imam Malik dalam tempoh 9 hari sahaja. Beliau menemani Imam Malik sehingga kemangkatan Imam Malik pada tahun 179 Hijrah ketika beliau berumur 29 tahun.

Selepas kemangkatan gurunya, beliau bekerja sebagai jurutulis di Najran. Beliau dituduh sebagai pemberontak terhadap kerajaan Abbasiyah dan ditahan dalam penjara di Baghdad selama beberapa bulan. Dalam penjara, beliau berjumpa dengan Imam Muhammad bin Hassan al-Shaybani, imam besar istana yang juga merupakan bekas pelajar Imam Abu Hanifah. Setelah dibebaskan, beliau terus melanjutkan pembelajaran dengan Imam Muhammad bin Hassan al-Shaybani.

Pada usia 18 tahun, beliau diberikan kebenaran oleh gurunya, Muslim bin Khalid al-Zanji, untuk memberi fatwa di Makkah. Pada masa itu, tidak sesiapa dibenarkan mengeluarkan fatwa kecuali dengan pengiktirafan ulama yang lain. Setelah pulang dari Baghdad, Imam al-Shafi’i mengajar di Makkah selama lebih 9 tahun. Semasa tempoh ini, namanya mula terkenal dan menarik minat ramai untuk mendekati ilmu agama dengan beliau.

Imam al-Shafi’i berhasil menyatukan dua metodologi fikah pada zamannya, iaitu ahlu al-hadis (golongan hadis) yang terkemuka dalam Mazhab Malik di Hijaz, dan ahlu al-ra’y (golongan pemikir) yang terkenal dalam Mazhab Abu Hanifah di Iraq. Beliau juga menulis kitab al-Risalah, iaitu kitab usul fiqh pertama pada zamannya. Meskipun fasih dalam berbicara, beliau memilih menggunakan bahasa yang mudah dalam penulisan, supaya ilmu yang beliau sampaikan mudah difahami oleh orang awam.

Pada permulaan era khalifah al-Ma’mun di Baghdad, Imam al-Shafi’i kembali ke Baghdad selama sebulan. Waktu ini menandakan permulaan perkembangan mazhab Muktazilah dan perdebatan ilmu kalam. Walaupun mahir dalam berdebat, beliau menghindari perdebatan ilmu kalam kerana percaya bahawa ia akan menyebabkan perselisihan dan pemisahan dalam umat Islam. Oleh itu, beliau memutuskan untuk berhijrah ke Mesir.

Pada tahun 199 Hijrah, pada usia 49 tahun, Imam al-Shafi’i meninggalkan Baghdad untuk pergi ke Mesir. Di sana, beliau memiliki banyak murid cemerlang, termasuk al-Hafiz Za’faroni yang mahir dalam bahasa Arab walaupun bukan orang Arab. Beliau juga memiliki murid seperti Abu Yaakub al-Buwaiti, yang mengambil alih kerusi Imam al-Shafi’i selepas kemangkatannya atas permintaan Imam al-Shafi’i sendiri. Beliau juga memiliki murid bernama Abdullah bin Hakam dan anak lelakinya, Muhammad bin Abdul Hakam, yang menyambut beliau ketika tiba di Mesir. Beliau dikatakan wafat di rumah Abdullah bin Hakam.

Guru Imam Syafie

Imam Syafie memiliki pelbagai guru yang memberikan pengaruh kuat kepadanya, terdiri daripada mufti, kadi, ulama hadis, dan ulama fikah.

Berikut adalah beberapa nama guru-guru tersebut yang terdiri dari Makkah, Madinah, Yaman, dan Iraq:

Kitab Karangan Imam Syafie

Murid Imam Syafie

Imam Syafie memiliki banyak anak murid yang bijak dan cemerlang, yang berasal dari pelbagai golongan dan beberapa di antaranya mencapai tahap kepandaian sehebat Imam Syafie sendiri.

Di antara anak murid tersebut adalah:

Nasihat Imam Syafie

Imam Syafie telah banyak menulis syair-syair semasa menjalani pengembaraan hidupnya dari satu tempat ke tempat lain. Syair-syair ini merupakan pengingat untuk dirinya sendiri dan bagi kita yang membacanya.

Baca juga: Zikir Tidurkan Bayi: Doa, Surah, Selawat, Khasiat.

Kewafatan

Imam Syafie mengalami penyakit buasir yang pada waktu itu tidak memiliki penawar yang dapat ditemukan. Kendati memiliki pengetahuan dalam bidang perubatan, beliau tetap tidak terlepas dari penderitaan sakit tersebut. Salah satu perkataannya yang terkenal adalah,

“Alangkah rugi umat Islam pada zaman ini, karena telah membiarkan ilmu perubatan diambil alih oleh Yahudi dan Nasrani. Aku tidak mengetahui satu ilmu yang lebih baik selepas ilmu halal dan haram selain dari ilmu perubatan.”

Pada akhirnya, Imam Syafie menghembuskan nafas terakhirnya di Mesir pada tahun 204 Hijrah pada malam Jumat, dan beliau dikebumikan setelah waktu Asar pada hari berikutnya.

Baca juga: ADAB BERDOA: Maksud, Waktu Mustajab Berdoa, Sebab.

Penutupan

Imam Syafie telah berjaya membangun namanya meskipun dilahirkan sebagai anak yatim dan tumbuh dalam kesusahan. Ilmu yang dimilikinya bukanlah hasil kebetulan, tetapi merupakan buah dari perjuangan dan usaha beliau merantau dari satu tempat ke tempat lain demi mencari ilmu dari para guru.

Sebagai penganut Mazhab Syafie, adalah penting bagi kita untuk mengambil kisah hidup Imam Syafie sebagai contoh yang patut diikuti. Ini bukan hanya mengenai pandangan-pandangan beliau, tetapi juga mengenai akhlak, tekad, dan kepakaran yang beliau tunjukkan. Semoga Allah memberkati beliau, mengampuni beliau, dan meninggikan kedudukan beliau di dunia dan di akhirat.

Wallahualam.